Praktyczny komentarz do ustawy o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie. 

Komentarz do ustawy z 24.4.2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1057), który omawia systemowe zmiany wprowadzone w 2018 roku. W opracowaniu wskazano podmioty, jakie mog prowadzi dziaalno poytku publicznego oraz formy wspópracy midzy tymi podmiotami i organami administracji publicznej.

Gównym celem prezentowanego komentarza jest opisanie nowych instytucji takich jak Narodowy Instytut Wolnoci – Centrum Rozwoju Spoeczestwa Obywatelskiego, zasad finansowania z Funduszu Wspierania Organizacji Poytku Publicznego (FWOPP) czy wskazania szczegóów w programach wspópracy NGO z JST. Narodowy Instytut Wolnoci – Centrum Rozwoju Spoeczestwa Obywatelskiego (dodany do ustawy z 24.4.2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie w 2018 r.) jest agencj wykonawcz i instytucj waciw ds. wspierania rozwoju spoeczestwa obywatelskiego i dziaalnoci poytku publicznego. Do gównych zada Instytutu naley:

• realizacja dziaa na rzecz wspierania rozwoju wspólnoty obywatelskiej i spoeczestwa obywatelskiego,
• wzmacnianie potencjau organizacji pozarzdowych,
• wspieranie pozyskiwania rodków pozabudetowych na dziaalno.

Wiele miejsca w komentarzu powicono finansowaniu organizacji pozarzdowych, m.in. poprzez Funduszu Wspierania Organizacji Poytku Publicznego (FWOPP). rodki finansowe FWOPP pochodz z:

• 1% podatku dochodowego od osób fizycznych niewydatkowanego przez organizacje, które straciy status organizacji poytku publicznego,
• 1% podatku dochodowego od osób fizycznych wydatkowanego w innym celu ni na prowadzenie dziaalnoci poytku publicznego,
• 1% podatku dochodowego od osób fizycznych przekazanego na rzecz organizacji poytku publicznego, która nie zostaa uwzgldniona w wykazie organizacji poytku publicznego uprawnionych do otrzymania 1% podatku za dany rok podatkowy, oraz nalenych odsetek,
• odsetek od wolnych rodków przekazanych przez Dyrektora NIW-CRSO w zarzdzanie Ministrowi Finansów.

Dlatego sigajc po komentarz Czytelnik, otrzyma szereg usystematyzowanych informacji m.in. tym jak:

• zaoy i prowadzi organizacj pozarzdow?
• jak uzyska status organizacji poytku publicznego (OPP)?
• czy organizacja poytku publicznego moe prowadzi dziaalno gospodarcz?
• w jakich przypadkach OPP przestaje spenia kryteria organizacji poytku publicznego?

W naszej publikacji Czytelnik znajdzie analiz granicy pomidzy dziaalnoci nieodpatn poytku publicznego, dziaalnoci odpatn poytku publicznego oraz dziaalnoci gospodarcz. Analiza tych przepisów wskazuje jednak, e granic t ustawodawcy nie do koca udao si zrealizowa. Druga istotna grupa przepisów dotyczy spraw zwizanych z ksigowoci w podmiotach prowadzcych dziaalno poytku publicznego. Dziaalno poytku publicznego moe mie zarówno charakter nieodpatny, jak i odpatny. To, czy mamy do czynienia z dziaalnoci gospodarcz czy dziaalnoci poytku publicznego, ma znaczenie w tych sytuacjach, gdzie przy wykonywaniu okrelonej dziaalnoci w przepisach stawia si okrelone wymagania przedsibiorcom, a jednoczenie brak jest w tych regulacjach nakazu odpowiedniego ich stosowania w stosunku do podmiotów innych ni przedsibiorcy.

Std te w komentarzu liczne porównania tabelaryczne z stanów prawnych, wskazówki wynikajce z licznych orzecze, przykady sytuacyjne i wzory dokumentów. Taki zestaw merytorycznej wiedzy, to nie tylko lektura obowizkowa w kadej organizacji pozarzdowej, ale praktyczne i przydatne narzdzie w pracy w urzdzie miasta, gminy czy urzdu marszakowskiego.

Istotn rol w dziaaniu kadej wspólnoty samorzdowej peni organizacje pozarzdowe. Naley pamita, e istnieje ustawowy obowizek wspópracy midzy poszczególnymi organami administracji publicznej – realizujcymi zadania publiczne zawarte w obszernym katalogu z ust. 4 ustawy – a organizacjami pozarzdowymi i podmiotami z nimi zrównanymi. Tak sformuowany przepis ma bardziej walor postulatywny ni normatywny, gdy w aden sposób nie przesdza ani o koniecznej intensywnoci wspópracy, ani o jej formach. To NGO bardzo czsto wykonuj zadania powierzone im w ramach konkursu na realizacj zadania publicznego przez jednostk samorzdu terytorialnego. Najczciej s to zadania z zakresu edukacji, zdrowia czy kultury. Lista zada na przestrzeni lat ewoluuje. Dodawane s kolejne zadania. Przykadowo w 2020 r. tocz si prace legislacyjne nad zmian PBudMieszkU – przewidziano dodanie kolejnego obszaru do katalogu „tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorzdowej". W prezentowanym komentarzu, powicamy wiele miejsca na objanienia i wtpliwoci wynikajce m.in. procedur, rozlicze finansowych czy postpowa wyjaniajcych.

Czsto zdarza si, e osoby zarzdzajce lokalnymi organizacjami pozarzdowymi s jednoczenie radnymi. Zgodnie z art. 24f ust. 1 o samorzdzie gminnym radni nie mog prowadzi dziaalnoci gospodarczej na wasny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyska mandat, a take zarzdza tak dziaalnoci lub by przedstawicielem czy penomocnikiem w prowadzeniu takiej dziaalnoci. Jeeli zatem to lokalne stowarzyszenie prowadzi dziaalno gospodarcz i robi to z wykorzystaniem mienia gminy (np. w wynajmowanym od gminy lokalu) a prezes tego stowarzyszenia jest jednoczenie radnym gminy, musi liczy si z wygaszeniem swojego mandatu.

W komentarzu wiele miejsca powicono równie funkcjonowaniu w jednostkach samorzdu terytorialnego instytucji programu wspópracy z organizacjami pozarzdowymi. Istnieje obowizek uchwalania przez organ stanowicy jednostki samorzdu terytorialnego rocznego programu wspópracy, ale inny przepis stwarza fakultatywn moliwo uchwalenia programu wieloletniego. W sposób oczywisty prowadzi to do koniecznoci odpowiedzi na pytanie, czy uchwalenie programu wieloletniego wycza obowizek uchwalenia programu rocznego, czy te nie? Nasi eksperci wskazuj, e moliwe s dwa równoprawne modele postpowania. Jakie? Odpowied znajdziecie Pastwo w komentarzu.