Ochrona rodowiska w systemie prawnym wiatowej Organizacji Handlu

Wstp

Degradacja rodowiska stanowi powane zagroenie dla rozwoju cywilizacji czowieka, std konieczno jego ochrony jest bezdyskusyjna. Jednake, jak pokazuje praktyka, ochrona rodowiska ogranicza moliwoci wzrostu gospodarczego. Tym samym opónia rozwój spoeczno-gospodarczy. Z perspektywy aksjologicznej rozbieno t próbuje godzi prawnomidzynarodowa koncepcja zrównowaonego rozwoju. W zwizku z jej rosncym znaczeniem w polityce globalnej, wymogi ochrony rodowiska coraz silniej oddziauj na system prawny organizacji gospodarczych, w tym wiatowej Organizacji Handlu (WTO). W efekcie ronie rola i ranga ochrony rodowiska w systemie prawnym WTO.

Kwestie wspózalenoci rozwoju gospodarczego i rodowiska s przede wszystkim przedmiotem zainteresowania ekonomistów oraz ekspertów rodowiskowych organizacji pozarzdowych. Badania problematyki relacji pomidzy ochron rodowiska i handlem midzynarodowym koncentruj si na wybranych aspektach, takich jak: relacje pomidzy prawem WTO a wielostronnymi umowami rodowiskowymi czy zagadnienia ogranicze wprowadzanych jednostronnie przez pastwa. Istniejce opracowania, zarówno prawnicze, jak i ekonomiczne, przedstawiaj jedynie wybrane zagadnienia dotyczce problematyki ochrony rodowiska w systemie prawnym WTO. Z kolei eksperci NGOs koncentruj si na potencjalnym konflikcie norm midzynarodowego prawa rodowiska oraz prawa handlu midzynarodowego i wysuwaj postulaty wikszego zaangaowania WTO w ochron rodowiska.

W przedkadanej Czytelnikom ksice dowodz, e pomimo braku w systemie prawnym WTO przepisów bezporednio regulujcych ochron rodowiska, jest jednak zapewniona realizacja minimalnych standardów ochrony rodowiska, wynikajcych z norm midzynarodowego prawa rodowiska. Jest to materia dynamiczna, a w prawie WTO coraz wicej jest przepisów godzcych standardy WTO z midzynarodowym prawem rodowiska. Nie dochodzi zatem do bezporedniego i otwartego konfliktu miedzy tymi gaziami prawa midzynarodowego.

Zakres przedmiotowy niniejszej ksiki oscyluje wokó problemów zwizanych z handlem towarami, który jest gównym przedmiotem regulacji WTO, ale jednoczenie najistotniejszym z punktu widzenia ochrony rodowiska. To gównie handlu towarami dotycz ograniczenia i bariery wprowadzane przez czonków WTO w celu ochrony rodowiska.

Problemy zwizane z ochron rodowiska wystpuj równie na gruncie Ukadu ogólnego w sprawie handlu usugami (GATS), a take Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw wasnoci intelektualnej (TRIPS). Maj one jednak nieco inn natur, gdy nie dotycz bezporednio barier w handlu, jakie mog powsta w wyniku wprowadzania wymogów i standardów czy zakazów w handlu wprowadzanych w celu ochrony rodowiska. Zagadnienie ochrony rodowiska w wietle GATS i TRIPS powinno by zatem analizowane odrbnie.

Ocena zgodnoci instrumentów ochrony rodowiska wprowadzanych przez pastwa i instytucje midzynarodowe z prawem WTO powinna by dokonywana w zalenoci od tego, jakiego rodzaju towarów dotycz. Rodzaj towaru determinuje bowiem rodzaj instrumentów ochrony rodowiska stosowanych przez pastwa i instytucje midzynarodowe. Róna powinna by take ocena tych instrumentów z punktu widzenia zgodnoci z normami prawa WTO.

Z tego powodu towary zostay przeze mnie podzielone na kategorie ze wzgldu na wpyw, jaki handel nimi moe wywiera na rodowisko. Konsekwencj tego wpywu jest rodzaj rodków regulujcych handel towarami nalecymi do poszczególnymi kategorii. Zatem to kategoria towaru jest decydujca dla oceny zgodnoci z prawem WTO regulacji rodowiskowych.

Wyodrbnione zostay cztery kategorie towarów. Towary sprzyjajce ochronie rodowiska okrela si jako towary prorodowiskowe. Najbardziej niebezpieczne dla rodowiska s towary szczególnie wraliwe. Odrbn kategori towarów stanowi ywno i pasza zawierajca organizmy modyfikowane genetycznie (GMO) oraz same organizmy modyfikowane nie wtedy, gdy stanowi przedmiot obrotu (brak jest bowiem naukowej noci co do ich rzeczywicie negatywnego wpywu na rodowisko). P zostae towary nale do kategorii towarów zwyczajnych. Wród tych kategorii znana jest prawu midzynarodowemu gospodarczemu jedynie kategoria towarów prorodowiskowych. Odrbne regulacje prawne dotycz take organizmów modyfikowanych genetycznie.

Taki podzia na kategorie zdeterminowa ukad ksiki. Kolejne rozdziay powicono analizie handlu towarami nalecymi do poszczególnych kategorii z punktu widzenia ochrony rodowiska. Wyjtkiem jest rozdzia pierwszy, w którym omawiam podstawy aksjologiczne, instytucjonalne i prawne ochrony rodowiska w systemie prawnym GATT.

W tym miejscu chciaabym serdecznie podzikowa Pani prof. dr hab. Marii Magdalenie Kenig-Witkowskiej oraz Panu prof. dr hab. Jerzemu Menkes za pomoc i wszystkie cenne uwagi, które przyczyniy si do obecnego ksztatu ksiki.