Jednolito i spójno prawa. Perspektywa Unii Europejskiej i Federacji Rosyjskiej

Wstp

Ksika, która przedstawiamy Czytelnikom, jest wynikiem midzynarodowego projektu badawczego zrealizowanego przez Katedr Prawa Europejskiego Szkoy Gównej Handlowej w Warszawie oraz Rosyjsk Akademi Nauk. Po stronie wspomnianej jednostki SGH udzia w projekcie wzili niektórzy jej pracownicy: znakomity znawca problematyki wspópracy policyjnej i sdowej UE w sprawach karnych - dr Agnieszka Grzelak, specjalista (przede wszystkim praktyk) w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa Unii - dr Krzysztof Miszczak, oraz piszcy te sowa kierownik projektu, prof. SGH dr hab. Artur Nowak-Far. W Rosyjskiej Akademii Nauk wyniki swoich bada dotyczcych genezy i ewolucji pastwowoci rosyjskiej przedstawi bardzo znany w literaturze rosyjskojzycznej autor, znakomity profesor Eduard S. Kulpin-Gubajdullin. Nieco póniej do zespou badawczego doczy take dr Szymon Karda, prawnik z Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, który ma ju uznan w nauce pozycj jednego z wnikliwszych badaczy prawa rosyjskiego.

Celem projektu, a wic i samej ksiki, która jest jego rezultatem, byo porównanie dwóch zasadniczo rónych systemów prawnoustrojowych - Unii Europejskiej i Federacji Rosyjskiej - zasadniczo pod jednym ktem: jak w obu tych zoonych systemach zapewniana jest deklarowana systemowo jednolito i spójno prawa. Jest to pytanie wane dla zrozumienia nie tylko prawa UF, czy Rosji, ale w ogóle dla wyrobienia sobie pogldu na temat tego, czym jest owa jednolito i spójno w konkretnych kontekstach ustrojowych, uksztatowanych przecie w wyniku okrelonego procesu rozwojowego, zdeterminowanego zasadniczymi celami wspólnot politycznych, w ramach których prawo ma funkcjonowa.

Zadanie porównania systemu prawnego stworzonego przez pastwa czonkowskie Unii Europejskiej w ramach i dla jej struktur oraz systemu uksztatowanego w toku zoonego procesu historycznego w Rosji ju od samego pocztku mogo by (i byo przez wszystkich uczestników projektu!) uwaane za karkoomne. Porównujemy bowiem nie struktury podobne do siebie czy choby analogiczne, lecz zgoa róne: z jednej strony organizacj midzynarodow, a z drugiej strony pastwo. Z jednej strony struktur w miar now, stworzon przez jej pastwa czonkowskie, a z drugiej pastwo o dugowiekowej tradycji, które niekiedy jest przez jego wasnych obywateli okrelane jako „kraj [samo]kolonizujcy si" - co w interesujcy sposób wyznacza jako wektor impulsów ksztatujcych zarówno ksztat terytorialny, jak i ustrojowy Rosji. Take podstawowe mechanizmy „uczestnictwa" w Unii Europejskiej i Federacji Rosyjskiej s zgoa róne. W UE czonkostwo nie jest okrelone finalnie i nie powoduje przejcia suwerennoci z pastw czonkowskich na t organizacj midzynarodow. W przypadku Federacji Rosyjskiej jest zupenie inaczej - tu jej „podmioty" nieodwoalnie rezygnuj z wasnej suwerennoci na rzecz samej federacji. Równie wyzwania stojce przed UE i Rosj w odniesieniu do spójnoci ich szeroko pojtych struktur funkcjonowania s zupenie inne. W Federacji Rosyjskiej sama wielko pastwa i jego naturalne uwarunkowania s powan barier jego wewntrznej integralnoci, o któr wadze publiczne musz wiec aktywnie zabiega i j umacnia. W Unii Europejskiej natomiast owa „przestrzenno" nie ma tak duego znaczenia - jej obszar jest mniejszy, sie komunikacyjna jest dobrze uksztatowana i pozwala wrcz na zignorowanie naturalnych przeszkód, wspólne s równie zasadnicze wtki tradycji kulturowej. Integracja dotyczy tu wiec czego innego i ma inne wymiary: jej celem jest wykorzystanie tych istotnych atutów poprzez przeamanie barier mentalnych, podnoszonych niekiedy przez elity intelektualne i polityczne dla realizacji hase wikszej lub mniejszej autarkii politycznej, gospodarczej czy kulturowej.

Systemy prawa UE i Federacji Rosyjskiej musz wiec by zupenie róne. Jest tak przede wszystkim dlatego, e róne s ich zasadnicze, konstytucyjne cele. Nie obnia to jednak wartoci porównawczego badania mechanizmów ich funkcjonowania. Analiza tego typu prowadzi bowiem nie tylko do lepszego zrozumienia innego systemu prawnego, lecz take poszerza perspektyw spojrzenia na swój wasny system, pozwala go lepiej poj i umoliwia formuowanie wniosków dotyczcych dalszego jego rozwoju i ewentualnych reform. Umoliwia równie weryfikacje potocznych pogldów na temat tego, czym dany system jest, jak funkcjonuje i w jakim zakresie jest on podobny do innych systemów prawnych lub róny od nich.

Jeeli znajdziecie Pastwo odpowiedzi na te pytania w przedstawionych w tej ksice opracowaniach, bdzie to oznacza, e cel Autorów, a take i samego -finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego - projektu naukowego, w którym wzili udzia, zosta w peni osignity.

Ksia jest adresowana do wszystkich tych osób, które interesuj si zagadnieniem jednolitoci i spójnoci systemu prawnego; co oczywiste, moe przycign uwag tych Czytelników, których interesuje i Unia Europejska, i Rosja.